Açık Rıza Nedir?

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’ndaki tanımla, açık rıza, “belirli bir konuya ilişkin, bilgilendirilmeye dayanan ve özgür iradeyle açıklanan rıza” anlamına geliyor. Avrupa Birliği’ndeki regülasyondan dahi sıkı şartlar getiren Kanun’da önemli bir yer tutan kavram hakkındaki temel bilgilere göz atalım.

Unsurları

-Belirli bir konuya ilişkin olma: Rızayı ne için aldığınızı açıkça belirtmeniz gerekiyor. Verilen genel bir rıza geçerli sayılmıyor. “X şirketinin kişisel verilerimi işlemesine onay veriyorum” gibi, “battaniye rıza” adı verilen beyanlar işe yaramıyor.

-Bilgilendirmeye dayanma: Rızayı verecek kişinin ne konuda rıza talep edildiğini açıkça, çelişkeye yer kalmayacak şekilde anlayabiliyor olması gerekiyor. Örneğin kenara köşeye sıkıştırılmış küçük puntolu yazılar bu gerekliliği karşılamıyor. Kanun’daki aydınlatma yükümlülüğü, bu unsurla yakından ilişkili bir kavram.

-Özgür iradeyle açıklanma: Rızayı etkileyen bir irade sakatlığı mevcutsa, ve bu sakatlık rızanın kişi tarafından özgür iradesiyle verilmesini engelliyorsa, bu unsur yerine getirilmiş sayılmıyor. Örneğin, sık verilen bir örnek olarak, işçinin işverenine verdiği açık rıza, vermemesi halinde ona olumsuz yansıyacaksa, bu durumda da ilgili unsur karşılanmamış sayılıyor.

Açık Rıza Aranmayan Durumlar

Kural olarak kişisel verilerin işlenmesi için açık rıza gerekse de, 6698 Sayılı Kanunun 5. maddesine göre, aşağıdaki durumlarda kişisel veriler ilgilinin açık rızası olmadan işlenebilir:

a) Kanunlarda açıkça öngörülmesi.

b) Fiili imkânsızlık nedeniyle rızasını açıklayamayacak durumda bulunan veya rızasına hukuki geçerlilik tanınmayan kişinin kendisinin ya da bir başkasının hayatı veya beden bütünlüğünün korunması için zorunlu olması.

c) Bir sözleşmenin kurulması veya ifasıyla doğrudan doğruya ilgili olması kaydıyla, sözleşmenin taraflarına ait kişisel verilerin işlenmesinin gerekli olması.

ç) Veri sorumlusunun hukuki yükümlülüğünü yerine getirebilmesi için zorunlu olması.

d) İlgili kişinin kendisi tarafından alenileştirilmiş olması.

e) Bir hakkın tesisi, kullanılması veya korunması için veri işlemenin zorunlu olması.

f) İlgili kişinin temel hak ve özgürlüklerine zarar vermemek kaydıyla, veri sorumlusunun meşru menfaatleri için veri işlenmesinin zorunlu olması.

Özel nitelikli kişisel veriler ise, kanunda öngörülen haller haricinde, açık rıza olmaksızın üstteki durumlarda da işlenemez.

Şekil Şartı

Açık rızanın alınması veya ispatlanması için herhangi bir şekil şartı bulunmuyor. Fakat ispatlama kolaylığı açısından rızanın açık bir dille ve yazılı olarak alınması kolaylık sağlayacaktır. Alınan rızanın ispatlanması yükü ise elbette veri sorumlusuna ait.

Geri Alınabilir Mi?

Evet. Kişiye sıkı sıkıya bağlı sayılan açık rıza verme hakkı, aynı zamanda açık rızayı istenilen zaman geri çekme hakkını da barındırır. “Kişisel verilerin geleceğini belirleme hakkı, ilgili kişiye aittir.” Kişi, geri alma beyanını veri sorumlusuna iletir, veri sorumlusuna ulaştığı zaman ise beyan hüküm doğurur. Sorumlu, artık var olmayan açık rızaya dayanarak gerçekleştirdiği tüm faaliyetleri durdurmak zorundadır.

Kaynaklar

1. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6698.pdf
2. https://kvkk.gov.tr/yayinlar/A%C3%87IK%20RIZA.pdf
3. https://www.kvkk.gov.tr/Icerik/2037/Acik-Riza-Alirken-Dikkat-Edilecek-Hususlar
4. https://www.kvkk-egitimi.com/kvkk-acik-riza-nedir/
5. https://www.mysoft.com.tr/acik-riza-unsurlari-nedir-kvkk-acik-riza-aranmayan-durumlar-nelerdir